روزنامه «حریت» ترکیه چگونه متولد شد
1 دقیقه خوانده شده
امپراطوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول و در سال ۱۹۲۴ سقوط کرد و جمهوری ترکیه تأسیس شد. اما یک سال قبل از فروپاشی، یعنی در سال ۱۹۲۳، سانسور در مطبوعات و نشریات این کشور حذف و موجب شده بود فعالیت جراید رونقی چشمگیر پیدا کند. با این حال، عمر فعالیت آزاد مطبوعات در این کشور بسیار کوتاه بود.
با شکل‌گیری ملت ــ دولت ترکیه و اعلام جمهوری از سوی مصطفی کمال آتاتورک روزنامه‌نگاران این کشور دوباره به سد سانسور و ممیزی و توقیف و بحران‌هایی از این دست برخوردند. هنوز دو ماه از اعلام جمهوری نگذشته بود که سردبیران روزنامه‌های «طنین» و «اقدام» و «توحید افکار» به‌دلیل انتشار نامه‌ای از مخالفان جمهوری ترکیه و حمایت از نظام خلافت و سلطنت بازداشت شدند. دیری نپایید که تعقیب نشریه‌های مختلف در این کشور آغاز شد.
در آستانه جنگ جهانی دوم تغییرات ادامه‌دار در نظام نوین ترکیه چالش‌های جدیدی هم پیش رو مطبوعات این کشور گذاشت:
۱) داشتن مدرک تحصیلی حداقل از مدارس متوسطه یا مدارس هم‌سطح آن‌ها
۲) ارائه اعتبار بانکی قابل توجه که هرکسی از عده تأمین آن بر نمی‌آمد
۳) عدم سوء شهرت
۴) تغییر رسم‌الخط رسمی کشور از عربی به لاتین در سال ۱۹۲۸ که جراید نیز باید با رسم‌الخط جدید منتشر می‌شدند
در این زمان، نظام سیاسی ترکیه کاملا تک‌حزبی بود. اما بعد از جنگ جهانی دوم و همراه با تغییر و تحولات گسترده‌ای که در سراسر جهان صورت گرفت، نظام تک‌حزبی ترکیه نیز مجبور شد از مواضع انحصارطلبانه خود عقب‌نشینی کند و یک سال بعد، در سال ۱۹۴۶، نظام چندحزبی در این کشور مستقر شد و قانون مطبوعات تغییر کرد. این دوران در ترکیه به دوره گذار از نظام تک‌حزبی به مردم‌سالاری معروف است که تا سال ۱۹۵۰ به طول انجامید. روزنامه‌های ترکیه در این دوران رونق چشمگیری پیدا کردند و تعداد و شمارگان جراید این کشور افزایش یافت. در دوره چهارساله‌ای که از سال ۱۹۵۶ تا ۱۹۵۰ به طول انجامید حزب دموکرات با پیروزی قاطع در برابر حزب جمهوریخواه که ۲۵ سال تنها حزب حاکم بود، به قدرت رسید. در این دوره علاوه بر انتشار مجدد روزنامه‌های توقیف‌شده، روزنامه‌های جدیدی نیز منتشر شدند که یکی از مهم‌ترین و پایدارترین‌شان روزنامه «حریت» است.
انتشار روزنامه «حریت» (Hürriyet Gazetesi) را سداد سیماوی از مه ۱۹۴۸ آغاز کرد. روزنامه حریت در هفته اول انتشار ۵۰ هزار نسخه می‌فروشد. سیماوی روزنامه‌نگارو داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویس و سینماگر و نقاش و کاریکاتوریست و طراح و ناشر چند مجله فکاهی بود. بسیاری از مورخان مطبوعات ترکیه انتشار این روزنامه را نقطه عطفی در تاریخ روزنامه‌نگاری ترکیه می‌دانند. چرا که حریت طریقه روزنامه‌نگاری سنتی را در ترکیه متحول و حتی به گفته‌ای منسوخ کرد. حریت در دهه ۱۹۹۰ یکی از سه روزنامه پرفروش ترکیه بود. گفته می‌شود تیراژ این روزنامه به ۶۰۰ هزار نسخه هم رسید که بیشترین تیراژ را در میان روزنامه‌های ترکیه دارد.
سداد سیماوی در سال ۱۹۵۳ درگذشت و بعد از مرگ او، صاحب‌امتیازی این روزنامه به پسرانش خلدون و ارول سیماوی رسید. این روزنامه فعالیت‌های خود را گسترش داد. حریت پس از موج مهاجرت کارگران ترک به آلمان از سال ۱۹۶۴ توزیع روزنامه را در آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی از طریق پست هوایی آغاز کرد. در پی استقبال گسترده‌ای که از حریت صورت گرفت، از دهه ۱۹۷۰ انتشار این روزنامه همزمان با ترکیه در اروپا نیز کلید خورد. اما این دوران هم دیری نپایید و روزنامه حریت نیز در کنار سایر مطبوعات ترکیه بار دیگر به سد توقیف و بحران‌هایی ساختاری رسیدند.
در سپتامبر سال ۱۹۸۰ نظامیان ترکیه به فرماندهی ارتش دست به کودتایی موفقیت‌آمیز علیه دولت زدند. نظامیان پیروز شدند و کودتا عواقب بسیاری گسترده‌ای برای این کشور داشت: حدود ۶۰۰ هزار نفر بازداشت و زندانی شدند، ۵۰ نفر در ملاء عام اعدام شدند، فعالیت تمامی احزاب سیاسی ممنوع شد، چپ‌گرایان ترکیه به‌شدت تحت فشار قرار گرفتند و مجلس منحل شد. مطبوعات ترکیه نیز بعد از کودتا سال ۱۹۸۰ دوباره به دوران رکود بازگشتند، بسیاری از روزنامه‌ها توقیف و صدها روزنامه‌نگار بازداشت شدند. ازجمله مهم‌ترین روزنامه‌های توقیف‌شده می‌توان به حریت، جمهوریت، ترجمان و ملیت اشاره کرد.
از دهه ۱۹۸۰ و بعد از کودتای نظامی یک اتفاق مهم دیگر نیز در تاریخ مطبوعات ترکیه رقم خورد: یارانه کاغد دولتی جراید قطع و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان بیش از پیش احساس شد. در این زمان، سروکله هلدینگ عظیم رسانه‌ای ــ سوختی آیدین دوغان پیدا شد. دوغان در سال ۱۹۸۰ شرکت دوغان هولدینگ، یکی از ثروتمندترین شرکت‌های ترکیه، را تأسیس کرد. دوغان هولدینگ، شرکتی خوشه‌ای است که در زمینه‌های رسانه‌های گروهی، سوخت و انرژی، املاک و مستغلات، خرده‌فروشی، گردشگری و خدمات مالی فعالیت گسترده‌ای دارد. شرکت خوشه‌ای شرکتی است متشکل از دو یا چند شرکت که در کسب‌وکاری کاملا متفاوت درگیر هستند و تحت یک ساختار سازمانی، معمولا یک شرکت مادر، فعالیت می‌کنند.
شرکت دوغان در همان آغاز کار و در سال ۱۹۷۹ روزنامه ملیت، یکی از پرفروش‌ترین روزنامه‌های ترکیه، را خرید. آیدین دوغان در سال ۱۹۹۴ موفق به خرید امتیاز روزنامه حریت، دیگر روزنامه پرفروش ترکیه، شد. دوغان با خرید روزنامه حریت و انتشارات وابسته به آن و چند روزنامه دیگر یک گروه بزرگ رسانه‌ای تشکیل داد و با این کار بیش از ۴۰درصد مجموع تیراژ روزنامه‌های ترکیه را در اختیار گرفت. در حال حاضر از دیگر شرکت‌های زیرمجموعه هولدینگ دوغان می‌توان به شرکت‌های پترول اوفیسی، گارانتی بانک، ترکیه ایش بانکاسی، روزنامه پستا، کانال دی و دوغوش هولدینگ اشاره کرد.
روزنامه حریت در دوران دوغان تجربه متفاوتی را از سر می‌گذراند. فروش این روزنامه در هفته سوم ماه اوت ۲۰۱۱ به ۴۲۰ هزار نسخه رسید که بعد از روزنامه‌های زمان و پُستا در در جایگاه سوم قرار گرفت. این روزنامه در حال حاضر تیراژی در حدود ۳۰۰ هزار نسخه دارد. روزنامه حریت یک رسانه جریان اصلی به حساب می‌آید که دیدگاه لیبرال و محافظه‌کار دارد. این روزنامه در اکثر شهرهای مهم ترکیه نیز دفتر دارد: استامبول، آنکارا، ازمیر، آدانا، ترابوزان. حریت روزنامه‌ای از سنخ «روزنامه سطح متوسط» (Middle-market newspaper) به حساب می‌آید، روزنامه‌هایی که برای جذب مخاطب عام علاوه بر پوشش اخبار مهم به مباحث سرگرمی هم می‌پردازند.
روزنامه حریت در دوران حکومت رجب طیب اردوغان نیز با مشکلاتی جدی روبه‌روست. آیدین دوغان که یکی از چهره‌های مشهور سکولار در ترکیه است در این سال‌ها روابطش با اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه به‌شدت تیره‌وتار است. اردوغان نیز در این سال‌ها بارها روزنامه حریت را به باد انتقاد گرفته است. در سال‌های گذشته چندین بار دفتر این روزنامه در استامبول به‌دلیل انشتار مطالبی درباره اردوغان مورد حمله حامیان حزب عدالت و توسعه، حزب حاکم، قرار گرفته است. مخالفان دولت اردوغان از جمله حزب جمهوریخواه خلق و شماری از نویسندگان و سیاستمداران ترکیه این حملات را در این سال‌ها محکوم کرده‌اند. همچنین در این سال‌ها سردبیر روزنامه حریت، سدات ارگین، به‌اتهام اهانت به اردوغان، تحت پیگرد قضایی قرار گرفت و از کار برکنار شد. او مقاله‌ای در حریت منتشر کرده بود که خبر از اختلاف میان دولت و ارتش ترکیه می‌داد. فکرت بیلا جانشین سدات ارگین شد. در این سال‌ها هولدینگ دوغان، مالک روزنامه حریت، نیز به اتهام قاچاق سوخت در یک دهه پیش دادگاهی شده و دوغان به تشکیل باند تبهکاری قاچق و فساد متهم شده است. البته دوغان هرگونه اتهامی را در این زمینه رد کرده است.
- منبع: ایرنا
About Author
