اعلم: در فقدان امنیت شغلی خبرنگار، ارزش های اخلاقی زود زیر پا گذاشته می شوند

رسانه‌ها به‌واسطه مسئولیتی که در بازتاب اخبار و رویدادها بر عهده دارند، بیشتر از هر صنفی واجد رعایت اخلاق حرفه‌ای هستند تا آرامش روانی و روحی جامعه را بر هم نزنند. این روزها در میدان کار رسانه‌ای، با توجه به گسترش انتشار اخبار، ضرورت رعایت اخلاق حرفه‌ای بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. رعایت این اصول می‌تواند اعتماد مخاطب به رسانه را به دنبال داشته باشد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خبرنگاران و رسانه و به نقل از شفقنا؛ هوشنگ اعلم روزنامه نگار پیشکسوت با اشاره به دلایل اجرا نشدن مولفه های اخلاق حرفه ای در رسانه ها می گوید: وقتی ارزش ها تغییر کرده، اخلاق به امری بی ارزش تبدیل شده، زمینه لازم برای رعایت اخلاق وجود ندارد و از همه مهمتر وقتی پول معیار ارزش ها است، نمی شود انتظار داشت تا خبرنگاری که امنیت شغلی ندارد، درآمدش کفاف هزینه زندگی اش را نمی دهد و کسی پاسخگوی اجاره خانه و هزار مشکل دیگرش نیست، صددرصد به اخلاق حرفه ای پایبند باشد. در چنین شرایطی ارزش های اخلاقی خیلی زود زیر پا گذاشته می شود.

اعلم با اشاره به مولفه های حقیقی اخلاق حرفه ای در رسانه‌ها به شفقنا رسانه می گوید: وقتی از اخلاق حرفه ای حرف می زنیم ابتدا باید ببینیم جایگاه ارزش های اخلاقی در جامعه کجاست و بعد به مسئله ی اخلاق حرفه ای بپردازیم. متأسفانه در جامعه ی ما به دلیل تغییر مناسبات اجتماعی، اقتصادی و مؤلفه های دیگری از جمله سیاست، جایگاه ارزش ها عوض شده و اخلاق به طور کلی در پایین ترین سطح ارزشی قرار دارد. به همین دلیل طبیعی است که اخلاق حرفه ای چه در شغل ما و چه در مشاغل دیگر به تبعیت از اخلاق عمومی و شرایط کلی جامعه جایگاه ارزشی خود را تا حد زیادی از دست داده باشد. نباید انتظار داشت که خبرنگار و روزنامه نگار اخلاق حرفه ای را کامل رعایت کند در حالی که ارزش ها جابه جا شده و معیارهای حاکم بر روابط اجتماعی تغییر کرده باشند.

او ادامه می دهد: هر صنفی کدهای اخلاقی مخصوصی دارد که تابعی از اخلاق انسانی است. اما درباره رسانه، مهمترین اصل اخلاقی که یک خبرنگار باید به آن پایبند باشد، حفظ امانت خبری، رسالت خبرنگاری و بی طرفی است. به عبارتی خبرنگار باید با حفظ بی طرفی خود در نقل خبر، امانت و اصالت خبر را حفظ کند و به مخاطب تحویل دهد. یعنی اگر نسبت به یک گرایش سیاسی یا عملکرد یک نهاد و سازمان احساس و نظر خاصی دارد، در نقل خبر نباید نظر شخصی خودش را دخالت دهد. بلکه باید عین خبر را بیاورد، ولو اینکه با سلیقه او یکسان نباشد.

اعلم با اشاره به عملکرد رسانه‌ها در رعایت مولفه های اخلاق حرفه‌ای می گوید: خاستگاه مطبوعات و اصولاً خبررسانی، جامعه و ضرورت پاسخ به ابهامات و پرسش های مردم بوده است و اولین روزنامه هایی هم که در آلمان به صورت دیواری در می آمد و منتشر می شد، خبرها از بطن جامعه و برای اطلاع رسانی به مردم بود. ولی متاسفانه روزنامه های ما به بولتن روابط عمومی ها تبدیل شده اند. یعنی بخش عمده اخبارشان خبرهای سیاسی و دولتی است که از مراجع دولتی می گیرند. آن بخش خبری که به مسائل فرهنگی و اجتماعی هم بر می گردد به دلیل موانعی که بر سر راه رسانه‌ها قرار دارد، تا حد زیادی اصالت خودش را از دست می دهد. من معتقدم که خیلی از اخبار روزنامه ها، حق مطلب را ادا نکرده اند و جاهای قیچی خورده کاملاً محسوس است. این درحالی است که ما خبرنگاریم. یعنی کسانی که یک رویداد را به صورت خبر به اطلاع عموم می رسانند. بنابراین باید تا حد امکان اصالت، درستی و حقانیت آن را حفظ کنیم البته به شرط از بین رفتن موانع.

این روزنامه نگار پیشکسوت در بیان دلایل اجرا نشدن برخی مولفه های اخلاقی در رسانه‌ها می گوید: وقتی ارزش ها تغییر کرده، اخلاق به امری بی ارزش تبدیل شده، زمینه لازم برای رعایت اخلاق وجود ندارد و از همه مهمتر وقتی پول معیار ارزش ها است، نمی شود انتظار داشت تا خبرنگاری که امنیت شغلی ندارد، درآمدش کفاف هزینه زندگی اش را نمی دهد و کسی پاسخگوی اجاره خانه و هزار مشکل دیگرش نیست، صددرصد به اخلاق حرفه ای پایبند باشد. در چنین شرایطی ارزش های اخلاقی خیلی زود زیر پا گذاشته می شود.

او ادامه می دهد: از طرف دیگر متاسفانه ما در کشور با سانسور سلیقه‌ای روبه رو هستیم که سبب می شود تا خبرنگار یکسری ملاحظات را در نقل خبرش لحاظ کند. این سانسور به اصحاب قدرت برمی گردد و در قانون تعریف نشده. این درحالی است که در همه جای دنیا مرز سانسور در قانون تعریف شده است.

اعلم می گوید: متأسفانه ما از آزادی، تفسیرهای گوناگونی داریم. با وجود این یکی از بهترین تعریف‌ها درباره آزادی این است؛ ما تا آنجا آزادیم که به آزادی دیگران لطمه نزنیم. در موارد زیادی این اصل را نادیده می گیریم. چه مسول و چه خبرنگار اگر به کسی ضربه مادی بزند با او برخورد می شود، این درحالی است که درباره آسیب‌های معنوی حساسیتی وجود ندارد و یا تعریف روشنی نیست. خبرنگار وقتی با عقیده و گرایشی مخالف است، می تواند دست به نقد منصفانه آن بزند ولی نباید با توهین و تخریب مثلاً به طرفداران یک عقیده، آیین و یا کسی که مثل او فکر نمی کند، زیان روحی وارد کند. مسئولان هم نباید وقتی خبرنگاری خبری را نقل می کند که دانستن آن حق جامعه است و لطمه‌ای به منافع ملی نمی زند، او را مورد بازخواست قرار دهند.

او تاکید می کند: خبرنگار حق ندارد با زیر پا گذاشتن ارزش‌ها و اخلاق حرفه‌ای به مردم دروغ بگوید یا حقیقت را مخفی کند و یا به نفع خود و دیگری ارزش و اصالت یک خبر را تغییر دهد. خبرنگار باید در نقل خبر امانت دار باشد، ارزش های انسانی را حفظ کند، توهین نکند، تهمت نزند و… . اگرچه این اقدامات در قانون جرم هستند ولی حتی اگر جرم هم نباشند، در اخلاق روزنامه‌نگاری مذموم هستند. اما این اخلاق در مقابل پدیده‌های بازدارنده تا چه حد می‌تواند مقاومت کند؟ این پرسشی است که باید ابتدا به آن جواب بدهیم.

با این حال راه حل مطلوب برای رسیدن به اخلاق حرفه‌ای برای نشر اخبار در رسانه‌ها چیست؟ این روزنامه‌نگار پیشکسوت پاسخ می دهد: بخشی از آن به مدیران و سردبیران روزنامه‌ها و رسانه ها برمی گردد. چراکه سیاستگذاری آن‌ها تا حد زیادی خبرنگار را هدایت می کند. این سیاستگذاری باید بر این اساس باشد که یک رسانه ابزار اطلاع رسانی درست به مردم است نه روابط عمومی دستگاه‌های دولتی و غیردولتی. به همین دلیل باید بیشتر به خبرهای اجتماعی و مردمی بپردازد. البته باز هم تأکید می کنم که «ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند» تا خبرنگار بتواند اخلاق حرفه‌ای خود را حفظ کند.

او می گوید: وقتی از زندگی مردم و برای مردم بنویسیم خواننده هم داریم. یکی از دلایل دیده شدن صفحات حوادث رسانه ها، این است که یک رویداد اجتماعی را به اطلاع مردم می رساند. اینکه همواره نوشته می شود، فلان وزیر در وزارتخانه خودش فلان کار را کرده و… باید بگویم در وهله اول وظیفه‌اش است و ثانیاً نباید عمده اخبار روزنامه از این نوع باشد. روزنامه‌ها باید بدانند خواستگاه شان جامعه و مردم است و باید جوابگوی خواست ها و پرسش‌های مردم باشند. علاوه بر آن با رعایت صداقت و امانت، قلم فروشی هم نکند. هرچند که در این روزگار وانفسا که پول ارزش اولی است و خبرنگاران از حمایت لازم مادی و معنوی برخوردار نیستند، وفادار ماندن به اخلاق حرفه‌ای بسی دشوار است.