۲ راه برون‌رفت شبکه‌های برون مرزی کشور از چالش‌های پیش رو

باید در جنگ نرم هم به اندازه جنگ سخت هزینه کنیم کارشناسان رسانه و مسائل بین‌الملل در یک برنامه رادیویی، چالش‌های پیش روی شبکه‌های برون‌مرزی را بررسی کرد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خبرنگاران و رسانه و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی معاونت برون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ محمد پارسا نجفی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل و حامد شهبازی، سرپرست واحد تولید خبر خبرگزاری ایران‌پرس معاونت برون مرزی صداوسیما با حضور در میزگرد برنامه «گفتگوی سیاسی» رادیو گفتگو، به بحث و بررسی درباره تقابل شبکه های برون مرزی ایران با رسانه های استکبار پرداختند.

میهمانان این برنامه تاکید کردند؛ مهم ترین مولفه برای رسانه های برون مرزی ایران مبارزه با انحصارگرایی و مخالفت با سلطه گری و همچنین روشنگری و خنثی سازی ایران هراسی است. همچنین رسانه های برون مرزی اولین خط بازدارندگی کشور در جنگ شناختی هستند و میدان فعالیت آنها به مراتب وسیع تر از بخش دفاعی است.

در این برنامه، محمد پارسا نجفی تاکید کرد: هر کشوری از طریق پنج مولفه قدرت می تواند برنامه های خود در عرصه بین الملل مانند پیشبرد سیاست خارجی و تامین منافع ملی و نیز بازدارندگی دفاعی را دنبال کند.

وی مولفه‌های موردنظرش را این‌گونه برشمرد: قدرت دفاعی فراسوی مرزهای جرافیایی، قدرت اقتصادی مبتنی بر تولید کالا و عرضه خدمات صادرات محور، قدرت دانش و فناوری بومی قابل رقابت با جهان، ایدئولوژی با محوریت هماهنگ کردن این فعالیت ها و رسانه های برون مرزی که این فعالیت های را خارج از کشور تبیین کنند پنج مولفه راهبردی برای تاثیرگذاری در سیاست خارجی هستند.

این کارشناس ادامه داد: هر یک از این پنج مولفه می تواند چهار مورد دیگر را پوشش دهد و در عین حال برای موفقیت خود نیازمند هم افزاری دیگر مولفه هاست که اگر کشوری فاقد این مولفه ها باشد، نمی تواند سیاست خارجی خود را پیش ببرد یا از خود دفاع کند و یا منافع ملی را تامین کند.

نجفی با بیان اینکه در برابر جنگ شناختی علیه انقلاب اسلامی قرار داریم گفت: دو محور برای فعالیت رادیو و تلویزیون های برون مرزی ایران ضروری است: اول خنثی کردن تبلیغاتی است که ضد مفاهیم اسلامی انجام می شود و دوم تعریف سیاست خارجی کشور برای ملت های دیگر که هم منطقه پیرامونی ایران و هم مناطق دور دست مانند کشورهای غربی را شامل می شود.

وی افزود: شبکه های برون مرزی ایران باید در هر دو رویکرد خبری و نیز رویکرد فرهنگی – سرگرمی فعالیت داشته باشند؛ چنانکه قدرت های رقیب نیز در هر دو زمینه علیه ایران فعالیت می کنند.

تقابل گفتمانی دو جریان

حامد شهبازی کارشناس مسائل بین‌الملل دیگر مهمان برنامه «گفتگوی سیاسی» رادیو گفتگو با اشاره به تقابل گفتمانی میان جمهوری اسلامی و نظام سلطه اظهار کرد: این تقابل از چند محور قابل بررسی است: نظام سلطه پارادایم آزادی و رقابت را برای خود قائل است که در حوزه سیاست مبتنی بر یک جانبه گرایی، توسعه طلبی، تحریم و بدعهدی است. در حوزه نهاد های بین المللی هم شاهد معیارهای چند گانه و دوست و دشمن سازی هستیم.

وی افزود: امریکا به این دلیل که خود را تک ابرقدرت می بیندد، حاضر به قبول گفتمان مبتنی بر عدالت و حمایت از مظلوم نمی شود و طبعا واکنش نشان می دهد.

شهبازی تاکید کرد: مهم ترین مولفه برای رسانه های برون مرزی ایران مبارزه با انحصارگرایی و مخالفت با سلطه گری و همچنین روشنگری و خنثی سازی ایران هراسی است.

سرپرست واحد تولید خبر خبرگزاری ایران پرس در پاسخ به این سوال که در برابر ایران هراسی چه باید کرد، گفت: رسانه های برون مرزی ایران تاکنون نقش خود را به خوبی ایفا کرده اند. در عین حال کشورهای غربی با توجه به منابع مالی و فناوری که در اختیار دارند از طریق رسانه های خود در تلاش برای تاثیرگذاری بر مسائل هستند. با این حال مردم آزادی خواه از رسانه هایی که مستقل تر هستند و رویدادها را به درستی روایت می کنند، استقبال می کنند چرا که هر شخصی با سواد رسانه ای می تواند رسانه خوب را بشناسد و آن را دنبال کند.

نمونه‌ای از تهدیدات رسانه‌ای

محمدپارسا نجفی با اشاره به تحولات یک سال اخیر عراق و آشوب هایی که بخشی از آن روابط با ایران را هم هدف گرفته بود، آن را نمونه ای از بهره گیری از رسانه های فراملی در عرصه بین الملل دانست و اضافه کرد: آمریکا و انگلیس با همراهی عربستان تلاش کردند تا با استفاده از تاکتیک مدیریت ادراک، قوه شناخت مردم عراق به ویژه در شهرهای شیعه مانند کربلا، نجف و ناصریه، را تغییر دهند و از این مسیر منافع خود را در آن کشور تضمین کنند.

این تحلیلگر بین الملل در تشریح ساختار فعالیت شبکه های متخاصم اضافه کرد: فعالیت رسانه های غربی در عراق به بی بی سی عربی و سی ان ان عربی محدود نیست، بلکه شبکه های ام بی سی و العربیه که متعلق به عربستان سعودی هستند و اسکای نیوز عربی امارات نیز در این زمینه به شدت فعالیت می کنند. بخش اعظم این فعالیت را شبکه هایی بر عهده دارند که توسط امریکا و عربستان در داخلی عراق راه اندازی شده اند و نوعی فعالیت های غرب در عراق را به صورت مصنوعی بومی سازی می کنند؛ مانند شبکه های الحره، الشرقیه و الدجله.

وی ادامه داد: اهدافی که آمریکا از طریق جنگ سخت در مارس سال ۲۰۰۳ نتوانست دست یابد و حتی با علم کردن داعش هم موفق نشد آنرا کسب کند، تا حدودی از طریق جنگ شناختی در عراق به دست آورد که این روند نشان می دهد استفاده از رسانه های برون مرزی در مقایسه با جنگ سخت، هزینه های بسیار کمتر و نتایج بی نهایت بهتری را به همراه می آورد. بنابراین امریکا و انگلیس تلاش کردند تا عراق به جای آنکه متحد راهبردی با ایران باشد مسیر واگرایی را طی کند، هرچند این بخش به شکل کامل تحقق نیافت.

نجفی خواستار توجه به اهمیت راهبردی رسانه های برون مرزی ایران نظیر پرس تی ویف العالم، هیسپان تی وی، سحر، الکوثر و …. شد و تاکید کرد: چنانکه نیروهای مسلح هر کشور هر قدر مرز دفاعی را فراتر از مرزهای جغرافیایی گسترش دهند، توان بازدارندگی نظامی افزایش می یابد. رسانه های برون مرزی صداوسیما هم اولین خط بازدارندگی کشورمان در جنگ شناختی هستند و میدان فعالیت آنها به مراتب وسیع تر از بخش دفاعی کشور است.

درجنگ نرم به اندازه بخش جنگ سخت باید هزینه کنیم

در ادامه شهبازی تاکید کرد: رسانه های غربی دارای اتاق های فکر و کارشناسان بسیاری هستند که درصدد تحقق اهداف سیاسی نظام سلطه مانند اقناع سازی از طریق برنامه های گوناگون هستند. برای مثال در راهبرد سیاه نمایی تلاش می شود به گونه ای القا شود که در داخل کشور ما مشکلات عظیمی وجود دارد که برای حل آنها راهکاری وجود ندارد.

این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه ما در یک نوع جنگ نرم قرار داریم که عمر آن به اندازه قدمت انقلاب اسلامی است، گفت: طبیعی است که با نگاه ۴۲ سال قبل نمی توانیم این جنگ را پیش ببریم. ما حالا با ابزارهایی طرف هستیم که به نوعی با افکار و زندگی روزمره درگیر است. درنتیجه در حوزه جنگ نرم به اندازه بخش جنگ سخت باید هزینه کنیم و شکی در لزوم آن نیست. ما در بخش جنگ سخت پیشرفت های خوبی داشتیم؛ اما در بخش نرم نتوانسته ایم به قدر کافی منابع مالی در نظر بگیریم و پلتفرم های خوبی را معرفی کنیم.

شهبازی با اشاره به اینکه در رسانه های برون مرزی ساختار، روند و نیروی انسانی لازم و ملزوم هم هستند، تصریح کرد: اگر بخواهیم در حوزه برون مرزی موفق باشیم باید پشتوانه ای قوی در داخل داشته باشیم. وقتی شما پول نداشته باشید که بتوانید آنتن تان را نگه دارید طبعا صدای شما قطع خواهد شد. همچنین تغییر رویه ها با تغییر مدیریت کلان ضربات جبران ناپذیری به رسانه های برون مرزی کشور وارد می آورد چنانچه ما در مقطعی از زمان در حوزه امریکای لاتین خوب پیش رفتیم، اما این مسیر بعدا تا حدود زیادی رها شد.

این کارشناس رسانه با تاکید بر این نکته که دنیا تشنه واقعیت است و اگر رسانه ای نتواند حقایق را نشان دهد، از دید مخاطبان حذف می شود، گفت: ما باید هم روایت درستی از ایران به جهان داشته باشیم، هم از تحولات کشورهای دیگر روایت درستی به مخاطبان هدفمان ارائه کنیم.

وی اضافه کرد: نظام باید به این نتیجه برسد که در جنگ رسانه ای باید ابزارها و نیروهای کارکشته و پرتوان را داشته باشیم و هدف گذاری کلان شود. همچنین نگاه بخشی و جزیره ای را کنار بگذاریم. ما در بخش نمادسازی به شدت مشکل داریم.

رسانه‌های دگراندیش ایرانی

نجفی کارشناس سیاست و رسانه با یادآوری اینکه مخاطبان شبکه های برون مرزی اتباع کشورهای دیگر هستند، بیان کرد: رادیو و تلویزیون های برون مرزی کشورمان باید اهداف راهبردی خود را در کشورهای منطقه و حتی فرا قاره ای دنبال کنند. در عین حال باید با تبلیغات ویرانگر شبکه های غربی نیز مقابله کنند. موفقیتی که آنها به دست آورده اند مطرح کردن رسانه های دگر اندیش در برابر رسانه های غربی وابسته به کانون های قدرت و ثروت بوده است که بسیار ارزشمند است.

به گفته این تحلیلگر با تاسیس شبکه پرس تی وی، رسانه ای در برابر دولت های استیلاطلب غربی به میدان آمد که بر اساس بیان حقیقت فعالیت خود را مطرح کرد و موجب توجه نخبگان غربی شد. از این رو رسانه های غربی تحت الشعاع قرار گرفتند. همچنین شبکه های دیگری مانند راشا تودی با رویکرد به این رهیافت وارد عرصه فعالیت شدند. در نتیجه امریکا و انگلیس تلاش کردند تا آن موج را سرکوب کنند.

نجفی با اشاره به اینکه اعتماد مردم امریکا به سی ان ان و فاکس نیوز رو به کاهش است، گفت: در عین حال مردم در جست و جوی رسانه های حقگو و واقعیت نگار هستند. از این رو برای آنکه بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم باید حاکمیت و نهادهای حاکمیتی مرتبط از رسانه های برون مرزی صداوسیما به عنوان یک مولفه راهبردی حمایت کند.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم از رادیو و تلویزیون های برون مرزی برای اقناع افکار مخاطبان در فراسوی مرزها و نیز پیشبرد سیاست خارجی و دیپلماسی عمومی استفاده کنیم، این رسانه ها باید مورد حمایت حکومت باشند؛ برای مثال سازمان برنامه و بودجه می تواند با پیش بینی و گنجاندن ردیف بودجه مستقل برای معاونت برون مرزی در درون بودجه سازمان صداوسیما از این رسانه ها حمایت کند. این روند مسبوق به سابقه است و در بودجه سال ۱۳۹۷ انجام شده بود؛ اما اکنون چنین نیست. درحالی که برای فعالیت برون مرزی باید بودجه ارزی بسیاری در اختیار آنها قرار داده شود چرا که بخش عمده فعالیت آنها نیز در خارج از کشور محقق می شود. کافیست به بودجه الجزیره قطر که یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار در سال است توجه کرد که قابل مقایسه با بودجه ارزی شبکه های ما نیست. ما با چنین رقبایی در حال نبردیم.

چالش های پیش روی رسانه های برون مرزی

این کارشناس رسانه با بیان اینکه دو چالش در برابر رسانه های برون مرزی وجود دارد، گفت: اولین چالش فقدان تجهیزات و ابزار است. در حالی که عرب ست، ترک ست، نایل ست در منطقه وجود دارد ایران ماهواره ای در اختیار ندارد که شبکه های برون مرزی بتوانند از طریق کانال های آن برنامه های خود را پخش کنند. در نتیجه مجبورند از خدمات ماهواره ای کشورهای رقیب استفاده کنند. در بخش پلتفرم های فضای مجازی هم مجبورند از تولیدات غربی استفاده کنند که زیر سانسور غرب قرار دارد. ایران برای تولید پلتفرم تاکنون موفق نبوده، حال آنکه چینی ها توانستند مدل بومی خود را به جهان عرضه کنند.

وی توجه اندک به تحقیقات علمی برای افزایش تاثیرگذاری شبکه های برون مرزی را دومین چالش دانست و گفت: برای هر فعالیت رسانه ای باید دریایی از تحقیقات علمی زمینه ای انجام شود که طبعا بودجه بزرگی را می طلبد از این رو نیازمند اراده ای ملی و بالادستی برای حمایت از رسانه های برون مرزی هستیم.

نجفی با اشاره به تلاش شهید سردار سلیمانی در متوقف کردن تهدیدات رژیم صهیونیستی و نیز داعش دور از مرزهای ایران در ابعاد بازدارندگی دفاعی گفت: رسانه های برون مرزی باید فراسوی مرزها تهدیدات نرم را از میان ببرند. نبرد رسانه ای یک واقعیت است. اگر به سوریه و لیبی نگاه کنیم خواهیم دید که رسانه های فراملی وابسته به غرب و عربستان توانستند این کشورها را با فتنه گری و تفرقه افکنی ویران کنند. از این رو رسانه های برون مرزی باید در برابر چنین تهدیدی نسخه همگرایی را ترویج کنند.

نیازمند سند بالا دستی هستیم

حامد شهبازی کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به عملکرد موفق پرس تی وی و العالم در جنگ سال ۲۰۰۴ گفت این شبکه ها به خوبی توانستند نقش خود را علیرغم فشارهای نظام سلطه و کمبود منابع مالی را ایفا کنند؛ با این حال معتقدم که اگر دارای یک سند بالادستی باشیم که چرخش مدیران و آمد و رفت مقامات نتواند بر آن تاثیر منفی بگذارد، بهتر می توانیم در این زمینه ایفای نقش کنیم و تاثیرگذار باشیم.