گزارش نویسی در مطبوعات – ۱
1 دقیقه خوانده شده
خبر، به دلیل چارچوب‌ها و قالب‌های مرسوم خود نمی‌تواند همواره پاسخگوی انتظار و نیازهای دیگران باشد و جوانب مختلف یک رویداد را به تفصیل بیان کند.
گاهی وقایعی رخ می‌دهد و یا فرایندهایی در جامعه جریان دارد که نیازمند تشریح، تبیین، توصیف و روشنگری است و باید از نقد و بررسی دیدگاه‌های گوناگون بیامیزد تا آنچه که روی داده یا روندهای جاری، به وضوح برای مخاطبان تشریح شود.
گزارش در حقیقت عهده‌دار چنین وظیفه‌ای است و با عبور دادن مخاطبان از لایه سطحی رویداد و شکافتن زوایای تاریک و مبهم یک فرآیند، واقعیات را به شکل ملموس و عینی، آشکار می‌سازد.
در مواقعی که یک رویداد و فرآیند، نیاز به شرح و بسط و توصیف دارد یا ضروری است با تحقیق و پژوهش مخاطب را به عمق و ژرفای موضوع هدایت کرد، خبرنگاران به تهیه و تدوین گزارش رو می‌آورند و از این راه دامنه اثرگذاری را وسعت می‌بخشند. گزارش به دلیل ویژگی‌هایی که دارد، پیوند عمیق‌تری با خواننده و شنونده برقرار می‌کند و تأثیر آن نیز ماندنی‌تر و گسترده‌تر است.
خبرنگار با استفاده از متون گزارشی، علاوه بر پرداختن به رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، هنری و ورزشی، فرآیندها و روندها را مورد توجه قرار می‌دهد و می‌تواند فرآیندهایی را در رسانه‌های جمعی مطرح کند و از آنها موضوعاتی رسانه‌ای بسازد.
تعریف گزارش:
تعاریف گوناگونی از گزارش بیان شده که برخی از آنها عبارتند از:
* گزارش؛ یک خبر توصیفی و تصویری است.
* گزارش؛ توضیح، تشریح و توصیف خبر است.
* گزارش؛ توضیح و توصیف خبر رویدادی است که اتفاق افتاده باشد.
* در تعریفی جامع‌تر، گزارش را تلفیقی از خبر و تحقیق، به اضافه بازسازی هنرمندانه صحنه‌ها، موضوعات، حوادث و واقعیت ها ذکر کرده اند.
بر این اساس در یک گزارش، تصویرسازی از عینیت‌ها و مشاهدات گزارشگر باید نمود آشکاری داشته باشد یا حاوی نتایج یک تحقیقات موشکافانه و عمیق باشد.
گزارش‌ها گاهی رنگ قصه به خود می‌گیرند و گزارشگر به مانند راوی یک داستان به بیان رویدادها می‌پردازد و در برخی گزارش‌ها نویسنده، رویداد را تحلیل می‌کند، لایه‌های اولیه خبر را می‌شکافد تا مخاطب را به عمق و درون آن رهنمون سازد و واقعیت ناپیدا را افشا کند.
معمولاً گزارش‌های مطبوعاتی در بردارنده تمامی ویژگی‌های یاد شده به‌طور کامل نیستند، برخی گزارش‌ها دارای جنبه‌های توصیفی‌اند و در بعضی دیگر عنصر تحقیق پررنگ‌تر و نمایان‌تر است.
اما هدف از تهیه گزارش، عموماً بیان واقعیت و جوانب مختلف یک رویداد و انتقال پیام به مخاطبان با بهره‌گیری از خبر، توصیف، گفت‌وگو و تحقیق است.
بی تردید گزارش مطبوعاتی انواع متعددی دارد اما در همه آنها ”حقیقت“ باید به طرز بارزی نمایان باشد. عنصر حقیقت در گزارش، گزارشگر را از پرداختن به عقاید شخصی و دخیل دادن آن در گزارش باز می دارد و وی را به سوی ارائه اطلاعات صحیح و واقعی در گزارش سوق می دهد.
ویژگی های اساسی گزارشگر:
۱) فردی «کنجکاو» و با انگیزه‌های قوی برای یافتن علل و عوامل رویدادها و فرآیندها
۲) تیزبینی و نکته سنجی
۳) سرعت انتقال مطالب
۴) توانایی برقراری ارتباط
۵) صبر، حوصله و پشتکار بسیار
۶) مهارت حرفه ای
۷) ذوق، قریحه و استعداد
اصول گزارش:
گزارش برای آن‌که از غنای لازم برخوردار باشد و بر مخاطبان تأثیر بگذارد باید دارای چهار ویژگی باشد:
۱) توصیف و بازگویی عینی:
گزارش بیان واقعیت ها و بازگویی حوادث و رویدادها و انتقال اطلاعات است و گزارشگر باید هر آنجه را که می‌بیند، می‌شنود و احساس می‌کند به مخاطبان منتقل کند. گزارشگران در واقع به عنوان چشم و گوش مخاطبان باید زوایای گوناگون رویدادها و فرآیندها را تشریح کنند.
یک گزارش خوب علاوه بر بیان هنرمندانه صحنه رویداد و تشریح حوادث و فرآیندها، باید علت و نحوه وقوع آنها را بازگو کند، ناگفته‌ها را بشکافد و از جوانب مختلف به بررسی و تحلیل موضوع بپردازد.
در گزارش‌ها باید دیدگاه و نظریات مختلف در کنار یکدیگر قرار داده شود و خواننده این امکان را بیابد که در جریان کامل رخداد قرار گیرد.
۲) پرهیز از پیشداوری:
توجه به حقایق و پرهیز از پیشداوری یکی از اصول اساسی است که گزارشگر باید مورد توجه قرار دهد. گرایش‌ها، خواسته‌ها، احساسات و عواطف گزارشگر نباید باعث شود که از توجه به حقایق دور بماند.
۳) شناخت مخاطبان:
گزارشگر باید مخاطبان خود را بشناسد و بداند برای چه کسانی می‌نویسد.
گزارشی که از یک موضوع در روزنامه‌ای محلی درج می‌شود با گزارش از همان موضوع در یک روزنامه سراسری می‌تواند متفاوت باشد و این دو گزارش با گزارشی که خبرنگار تهیه می‌کند تا در یک نشریه کاملاً تخصصی منتشر شود وجه‌تمایز مشهودی دارد.
عمق و ژرفای مطلب در کنار انتخاب زبان و بیان مناسب برای برقراری ارتباط با مخاطبان نیز در همین چارچوب قابل توجه است. شناخت ویژگی‌ها، علایق و سلیقه‌های مخاطبان به گزارشگر کمک می‌کند تا آنچه می‌نویسد مورد توجه قرار گیرد.
اگر از تمایلات اساسی مردم بی‌اطلاع باشید شاید برای تهیه گزارش به سراغ موضوعاتی بروید که از نظر مردم مهم و قابل توجه نیستند و اگر سوژه مناسبی را هم انتخاب کنید ممکن است با آنان به‌گونه‌ای سخن بگویید یا بنویسید که با سلیقه و طبع آنان هماهنگی نداشته باشد.
۴) نفی گزارشگر محوری:
اگر سراسر مطلب، بیانگر دیدگاه و نظر شخصی گزارشگر باشد، نمی‌توان آن را گزارش دانست و مخاطبان هم آن را به عنوان یک گزارش نخواهند پذیرفت، چنین مطلبی می‌تواند یک مقاله محسوب شود اما یک گزارش جامع نخواهد بود.
مخاطب، زمانی به خواندن گزارش ترغیب می‌شود و محتوای آن را می‌پذیرد که احساس کند موضوع از جوانب مختلف مورد بررسی قرار گرفته و حاوی دیدگاه‌های گوناگون است. به عنوان یک گزارشگر حرفه‌ای باید بتوانید نظریات گوناگون را کنار هم قرار دهید و خوانندگان و شنوندگان را در مسیر مورد نظرتان هدایت کنید، اما اگر متکلم وحده باشید و حرف اول و آخر در گزارش همان دیدگاه‌ها و نکات موردنظر خودتان باشد، آنچه نوشته‌اید، گزارش نیست. یک گزارش جامع، به تناسب، نظرات مختلف مردم، کارشناسان و مسئولان را در خود جای می‌دهد.
ادامه دارد…
با تشکر از استاد علیرضا عبدالله
About Author
