ضرورت پرداختن به اخلاق کاربری در فضای مجازی
1 دقیقه خوانده شده
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خبرنگاران و رسانه و به نقل از مرکز روابط عمومی و اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ نشست رسانهای مجموعه تلویزیونی «چای نت» به عنوان اولین مجموعه نمایشی رسانه ملی با موضوع «سواد رسانهای»، با حضور محمدصادق افراسیابی، معاون امور محتوایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، یونس کنعانی، مدیر گروه سواد رسانهای معاونت فضای مجازی سازمان صدا و سیما، آرش تیمورنژاد، کارگردان مجموعه «چای نت» و حمید ضیاییپرور، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در سالن کنفرانس خبرگزاری ایکنا برگزار شد.
در ابتدای این نشست، محمدصادق افراسیابی، دکترای سیاستگذاری فرهنگی و معاون امور محتوایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی سخنانی بیان کرد: سال ۹۷ کارگروهی با عنوان «برنامه اقدام سواد رسانهای» تشکیل دادیم که در این کارگروه به هشت برنامه مشخص با رویکرد عمومیسازی سواد رسانهای و حل چالشهای این حوزه دست پیدا کردیم.
وی ادامه داد: یکی از مصوبات این کارگروه، تولید محتوای جذاب برای مخاطب عمومی و نشر آن از رسانه ملی و فضای مجازی بود که طبق آن دوسوم بودجه بند چ وزارت ارشاد در سال ۹۷ مربوط به دستورالعمل بند (چ) ماده (۳۷) قانون احکام دائمی برنامههای توسعه کشور در حوزه سواد رسانهای برای تولیدات متناسب با مخاطب عمومی و پخش از شبکههای مختلف درنظر گرفته شد.
افراسیابی بیان کرد: همچنین در این زمینه نیاز به طرح جذاب و جدیدی نیز داشتیم که برنامه «چای نت» به عنوان یک مجموعه نمایشی طنز که هم از رسانه ملی و هم در فضای مجازی پخش شود، درنظر گرفته شد. مدت زمان این برنامه نیز بین ۲۵ تا ۳۰ دقیقه خواهد بود که ۲۰ تا ۲۵ دقیقه آن مجموعه نمایشی و پنج دقیقه پایانی نیز مربوط به کارشناسی مجموعه است.
کمبود معلمان خبره و کاردان سواد رسانهای
معاون امور محتوایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: در گذشته بنابر این بود که به صورت جدی به آموزشهای مربوط به بحث سواد رسانهای پرداخته شود که این مسئله یکی از دغدغههای آموزش و پرورش نیز بود، اما یکی از مشکلات موجود در این عرصه، کمبود معلمان خبره و کاردان در این حوزه بود. به همین دلیل در دو همایش پیشین که وزارت ارشاد برگزار کرد، بخش ویژهای برای آموزش معلمان درنظر گرفته شد و تلاش ما بر این بود که معلمان این درس آموزشهای لازم را فراگیرند.
افراسیابی ادامه داد: با توجه به اینکه در عمل درس سواد رسانهای آن هم صرفاً در یک مقطع تحصیلی نمیتوانست مشکل سواد رسانهای را در جامعه حل کند، بهترین کار برای اثرگذاری در این زمینه و آموزش عمومی سواد رسانهای، تولید مجموعهای نمایشی بود که بتواند با زبان طنز و داستان با مخاطبان خود که عموم مردم هستند، ارتباط برقرار کند. همچنین، گروه کارگردانی این مجموعه نیز کمک شایانی کرد تا آیتم کارشناسی مجموعه نیز جذاب باشد و ارتباط معنایی و مفهومی خوبی با کل مجموعه برقرار کند.
وی با بیان اینکه وزارت ارشاد در سال جاری ۵۰ اقدام مختلف در حوزههای حمایت از کسب و کار، پژوهش، آموزش، جریانسازی و گفتمانسازی و تولید محتوا برای پیشرانی در فضای مجازی تنظیم کرده است که چهار اقدام از آنها در حوزه سواد رسانهای است، اظهار کرد: سازمان صدا و سیما در مورد مجموعه چای نت حتماً آماری از میزان مخاطبان آن ارائه خواهد داد. این مجموعه غیر از پخش از شبکه ی پنج سیما از طریق رسانههای موجود در فضای مجازی شامل تلوبیون و رسانه های مرکز رسانه های دیجیتال وزارت ارشاد در فضای مجازی اطلاعرسانی و پخش میشود. طبق آمار موجود از کانالهای ویژه وزارت ارشاد در فضای مجازی و آمار تلوبیون، شش قسمت اول این مجموعه تا به امروز ۲۵۰ هزار بار دیده شده است که هر برنامه به طور میانگین ۴۰ هزار مخاطب در فضای مجازی داشته است یعنی میتوانیم بگوییم فعلاً ۴۰ هزار کاربر به طور دائم این برنامه را در فضای مجازی دنبال میکنند.
معاون امور محتوایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: هدفگذاری اولیه ما در وزارت ارشاد برای فضای مجازی به این صورت است که این مجموعه نمایشی حداقل دو میلیون بار در این فضا دیده شود. همچنین، در گام دوم هدف اصلی ما این است که بخش کارشناسی مجموعه که پنج دقیقه از کل برنامه را شامل میشود، حدود پنج میلیون مخاطب داشته باشد که دستیابی به این هدف دور از دسترس نیست چون در ابتدای شیوع بیماری کرونا ما ظرفیتهای خودمان را تجربه کردیم و دیدیم اگر از همه ظرفیتهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در فضای مجازی استفاده کنیم، میتوانیم به سادگی به ۱۰ میلیون کاربر در فضای مجازی دسترسی داشته باشیم و اگر از ظرفیت پیامرسانها و رسانههای اجتماعی خارجی نیز استفاده کنیم، دسترسی ما به ۲۰ میلیون کاربر افزایش پیدا خواهد کرد.
پیام برای جذب مخاطب باید کوتاه باشد
در ادامه این نشست، یونس کنعانی، مدیر گروه سواد رسانهای معاونت فضای مجازی سازمان صدا و سیما، نیز طی سخنانی اظهار کرد: اساتید و مدرسان حوزه رسانه به ویژه رسانههای عمومی همواره به دنبال پاسخ به این سؤال هستند که اثربخشی یک پیام چگونه است؟ در پاسخ به این سؤال باید اشاره کرد که یک پیام برای اثرگذاری و جذب بیشتر مخاطبان باید کوتاه باشد؛ چراکه بیننده امروز حوصله پیام بلند را ندارد.
وی بیان کرد: همچنین، جذابیت پیام باید به قدری باشد که مخاطبان آن با موضوعات خستهکننده روبهرو نشوند. پیامهای ما باید در قالبهای کوتاه ارائه شوند تا جذابیت لازم را برای برنامهها و تولیدات محتوایی داشته باشند. در همین رابطه کارگروهی با عنوان «سواد رسانهای» برای تولیدات مختلف رسانهای در رسانه ملی تشکیل شد که برنامههای فراوانی نیز تاکنون اجرا کرده است. در این راستا ارتباط خوبی نیز با مجموعه انجمن سواد رسانهای ایران برقرار کردیم که منجر به همکاری در زمینههای مختلف همچون تولید مجموعهای در حوزه سواد رسانهای شده است.
کنعانی گفت: همچنین همکاری مشترکی بین مجموعه سازمان صدا و سیما و مرکز رسانههای دیجیتال وزارت ارشاد برقرار و منجر به تشکیل کارگروه مشترکی در مورد تدوین موضوعات مجموعه تلویزیونی «چای نت» شد که در نهایت به یک مجموعه ۲۰ موضوعی رسیدیم که بنا شد هر موضوع در قالب یکی از قسمتهای این سریال مطرح شود.
در ادامه، حمید ضیاییپرور، دانشآموخته دکترای ارتباطات و پژوهشگر فضای مجازی، نیز در سخنانی با بیان اینکه مجموعه چای نت جزء اولین برنامههای رسانه ملی در مورد ورود به مباحث جدی آموزش عمومی مردم با نگاه سریال و طنز است، گفت: مجموعه چای نت از جهت پرداختن به موضوع سواد رسانهای نیز برای اولین بار است که تولید میشود و شاید همین ویژگی اولین بار بودن این مجموعه باعث شد تا طراحی سناریو و شخصیتپردازی برای آن سخت باشد.
وی با بیان اینکه گروه کارگردانی و عوامل تولید این مجموعه به خوبی از پس مشکلات موجود در راه تولید آن برآمدند، افزود: سختی کار آنجا خود را نشان داد که عوامل تهیه مجموعه باید یک موضوع جدی آموزشی را جدا از اینکه باید به صورت کامل از پیش کارشناسی میشد، به زبان طنز و عامهفهم تبدیل میکردند.
این پژوهشگر فضای مجازی تصریح کرد: جای اینگونه برنامهها در رسانه ما خیلی خالی است، به ویژه هنگامی که صحبت از سواد رسانهای میشود، یکی از ابزارهای ارائه و ترویج سواد رسانهای، خود رسانه است که باید به خوبی از ظرفیتهای آن برای این کار استفاده شود.
وی گفت: ورود رسانه ملی به موضوعات مربوط به پشت صحنه رسانهها و نیز راهی که صدا و سیما و مجموعه وزارت ارشاد برای ترویج آموزشهای سواد رسانهای در قالب و بستری قابل درک برای مردم عادی آغاز کردهاند، نشان از صداقت این نهادها دارد که البته باید ادامه داشته باشد. همچنین، تولید این مجموعه راه را برای نهادهای دیگر کشور باز خواهد کرد تا آنها نیز در این مسیر سرمایهگذاری کنند.
بنابر گزارش ایکنا، آرش تیمورنژاد، کارگردان مجموعه «چای نت» نیز طی سخنانی اظهار کرد: موضوع ورود فنآوریهای نو در حوزههای مختلف به ویژه حوزه فضای مجازی یکی از مسائلی است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد؛ چراکه بعضاً هیچ آموزشی در مورد این مسئله ارائه نمیشود که بسیار خطرناک است و موجب بروز مشکلات فراوانی برای مخاطبان خواهد شد.
وی با بیان اینکه در مورد فضای مجازی و اینترنت نیز نیاز به آموزش فراوان جهت استفاده صحیح برای مخاطبان داریم و برترین نوع آموزش نیز آموزش به روش تصویری است، گفت: سال ۹۷ بود که جرقه تولید مجموعهای در رابطه با موضوع سواد رسانهای در ذهن مسئولان ایجاد شد تا مجوعهای ساخته شود که آگاهی و دانش مورد نیاز در مورد سواد رسانهای و فضای مجازی را به مخاطبان ارائه کند. امروزه با هجوم گسترده اطلاعات، اخبار و شایعات فراوان در فضای مجازی مواجه هستیم که ممکن است با توجه به اینکه سهمی از زندگی روزمره ما به فضای مجازی وابسته شده است، مشکلات زیادی را برای مخاطبان پدید آورد.
این کارگردان و فیلمساز کشور بیان کرد: طرح اولیه مجموعه «چای نت» در ابتدا با عنوان «کافی نت یحیی و یلدا» تهیه و بحثهای کارشناسی آن آغاز شد. نقطه قوت این کار نیز این بود که بر خلاف دیگر مجموعههای تلویزیونی و یا فیلمهای سینمایی که از عقبه فیلمنامهنویسی قدرتمندی برخوردار نیستند، پروژه کارشناسی و فعالیتهای پیشتولید مجموعه چای نت حدود هفت ماه به طول انجامید که در این مدت نیز تیم هفت نفره نویسندگان مجموعه تلاش فراوانی انجام دادند تا مفاهیم جدی مربوط به سواد رسانهای به زبان طنز، به صورت ساده و قابل فهم برای مخاطبان ارائه شود.
تأثیرات کرونا بر سریال چای نت
وی با اشاره به اینکه حضور یکی از تهیهکنندگان با سابقه رسانه ملی در این مجموعه، موجبات تسریع در روند مطلوب تولید مجموعه را فراهم کرد، تصریح کرد: تولید مجموعه چای نت تقریباً با شیوع بیماری کرونا نیز همراه شد که این مسئله تأثیرات زیادی را در هزینه و هدررفت زمان تولید سریال ایجاد کرد. برای مثال، زدن ماسک باعث میشد تا گریم بازیگران از بین رفته و مجبور به گریم دوباره ایشان شویم.
تیمورنژاد در پایان با بیان اینکه در تولید این مجموعه تلاش بر این بود تا موضوع سواد رسانه و آموزش فضای مجازی به صورت شیرین و با بیانی ساده برای مردم مطرح شود، اظهار کرد: یکی از موضوعات مهم در رابطه با این مجموعه، ارائه نقطهنظرات مخاطبان است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم با عوامل تولید برنامه در ارتباط هستند. همچنین، در پایان هر قسمت از این مجموعه نیز کارشناسان زبده حضور پیدا کرده و به صورت جدی به کارشناسی در مورد موضوع مورد بحث میپردازند.
در ادامه، حمید ضیاییپرور، پژوهشگر فضای مجازی، در رابطه با تأثیرگذاری تداوم تولید چنین مجموعههایی از سوی رسانه ملی، اظهار کرد: تبدیل یک موضوع جدی در قالب یک سریال نمایشی طنز برای پخش از رسانهای به نام تلویزیون کار بسیار مشکلی است، یعنی اگر بخواهیم یک موضوع بسیار جدی را تبدیل به یک قالب تلویزیونی جذاب کنیم، با فعالیتی دشوار مواجه خواهیم بود.
وی ادامه داد: این اولین بار بود که رسانه ملی وارد چنین موضوعی میشد و به همین دلیل نیز تجربیات بهتری پیش رو خواهد داشت. تولید مجموعه چای نت به عنوان تجربه اول رسانه ملی کاری عالی بود. یکی از نقاط قوت این مجموعه بکارگیری بازیگرانی بود که سابقه بازی طنز در رسانه ملی را داشته و مخاطبان مجموعه نیز از هنر ایشان سابقه ذهنی داشتند که این امر موجبات افزایش مخاطبان این سریال را فراهم میکرد.
این پژوهشگر فضای مجازی تصریح کرد: نکته مهم دیگری که وجود دارد، این است که مجموعه دولتی به نام وزارت ارشاد برای تولید این مجموعه، احساس تکلیف و وظیفه میکند که باید حتماً بر روی دانشافزایی و آگاهسازی مردم راجع به نحوه استفاده از رسانه و فنآوریهای نوین ارتباطی کار کرده و بودجه مناسبی بدان تخصیص دهد.
همکاری وزارت ارشاد با رسانه ملی
وی بیان کرد: همکاری وزارت ارشاد با رسانه ملی در تولید این مجموعه نیز رویکرد و الگوی خوبی است تا نهادهای دیگری که در این حوزه مسئولیت دارند، وارد میدان شده و سرمایهگذاری لازم را داشته باشند. اگر امروز یک درصد از بودجه نهادهای مختلف صرف ارتقای سواد رسانهای جامعه شود، بسیاری از آسیبهای اجتماعی کشور حل خواهد شد.
همچنین، در ادامه این نشست، یونس کنعانیزاده، مدیر گروه سواد رسانهای معاونت فضای مجازی سازمان صدا و سیما، در رابطه با چگونگی ورود رسانه ملی به تولید چنین مجموعهای، اظهار کرد: اگر نگاه ما در سطح کلان نگاهی ملی و مردمی باشد، بسیاری از دغدغههای موجود برطرف میشود.
شایعه در فضای مجازی
وی با بیان اینکه در تعیین موضوعات مجموعه «چای نت» دغدغه زیادی داشتیم، تصریح کرد: برای مثال یکی از موارد مورد بحث در این مجموعه، موضوع شایعه در فضای مجازی است. امروز اگر اخبار درست به دست مردم نرسد، موجب تشویش ذهنی ایشان میشود و ما به عنوان مسئول در حوزه رسانه موظفیم که اضطراب و تشویشها را کاهش دهیم.
کنعانیزاده با بیان اینکه طی ارتباط ما با مجموعه وزارت ارشاد، نگاه بلندی به موضوع سواد رسانهای ایجاد شد، اظهار کرد: حوزه سواد رسانه بسیار گسترده است و چنانچه در این زمینه به خوبی کار شود، مخاطبان میتوانند به خوبی صحیح را از ناصحیح تشخیص داده و با تکنیکهای سواد رسانهای آشنا شوند.
وی با بیان اینکه قسمتهای اولیه این مجموعه تاکنون ۸۵ هزار بازدید در تلوبیون داشته است، گفت: این مسئله نشان دهنده استقبال فراوان عموم مردم از این مجموعه بوده است که این امر میتواند مقدمهای برای آغاز مسیری برای تولیدات ارزشمند در این حوزه باشد.
مدیر گروه سواد رسانهای معاونت فضای مجازی رسانه ملی، با بیان اینکه به دنبال برگزاری و اجرای مسابقهای در مورد موضوع سواد رسانهای هستیم، تصریح کرد: از تمامی ایدههایی که در این زمینه به ما ارائه شود تا بتوانیم نسبت به تولید مسابقهای در این حوزه اقدام کنیم، استقبال خواهیم کرد.
همچنین، آرش تیمورنژاد، کارگردان مجموعه چای نت طی سخنانی در ادامه این نشست، گفت: در بحث فیلمسازی با دو نوع کارگردان مواجه هستیم که طرز نگاه ایشان به یک فیلمنامه تفاوت دارد. اگر یک فیلمنامه را به ۱۰ کارگردان بسپاریم، ۱۰ مدل فیلم خواهیم داشت؛ چراکه نوع نگاه آنها با هم متفاوت است. بنده در بحث کارگردانی انسان تکنیکالی هستم، یعنی ذهنم درگیر این موضوع میشود که برای بازیگران چه دکوپاژی را انتخاب کنم تا مفهوم فیلمنامه به صورت دقیق جاری شود.
وی ادامه داد: اگر به نماهای سریال چای نت دقت شود، متوجه خواهیم شد که به جزئیات مسائل مانند اندازه نما و شکل کاری سکانسهای مختلف کاملاً دقت شده است و در بحث زیباییشناسی تصویر نیز حتی به رفتوآمدها توجه شده است. در این مجموعه دکوپاژ و کارگردانی به درستی در خدمت متن قرار دارد و سعی بر این شده است تا با نوع دکوپاژ، خنده بر لبان بیننده نقش ببندد.
تیمورنژاد با اشاره به اینکه در این مجموعه دکوپاژهایی اجرا شده است تا سریال تولید شده، طنازتر و جذابتر به نظر برسد، اظهار کرد: البته به دلیل اینکه در لوکیشن مجموعه تعدد مکانی زیادی وجود نداشت، با مشکلاتی نیز رو به رو بودیم. حدود شش فضای کاری در لوکیشن برنامه داشتیم که باید ۲۰ قسمت سریال را طوری در این مکانها طراحی میکردیم که هم به فضای فیلمنامه مرتبط باشد و هم مانند قسمتهای دیگر نباشد.
وی با بیان اینکه انتخاب صحیح بازیگران برای کاراکترهای طراحی شده نیز از دیگر نقاط قوت مجموعه بود، تصریح کرد: تمام تلاش خود را به کار بردیم که علاوه بر هنر زیبای بازیگران، همراه با دکوپاژهای مختلف، فضای مجموعه را شادتر کنیم. سعی کردیم که تمام خندههای مجموعه، سالم، درست و بدون هیچ ماجرا و دغدغهای ایجاد شود. به توفیق الهی این مجموعه با کمترین میزان اصلاحیه در فیلمنامه و پخش پیش میرود. البته در مورد زمان پخش هر یک از قسمتهای مجموعه نیز با مشکلاتی مواجه بودیم؛ چراکه در ابتدا بنا بود تا مدت زمان بیشتری برای هر قسمت از سریال درنظر گرفته شود که در نهایت میانگین مدت زمان پخش هر مجموعه حدود ۱۹ دقیقه شد.
بنابر گزارش ایکنا، محمدصادق افراسیابی، معاون امور محتوایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: دغدغه سواد رسانهای از گذشته در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود داشت و این وزارتخانه از سال ۱۳۹۰ تا کنون اقدامات متنوعی را برای افزایش سواد رسانهای جامعه داشته است ولی برای اولین بار بود که با رسانه ملی برای تولید مجموعه نمایشی در حوزه سواد رسانهای همکاری کردیم.
وی افزود: غیر از این مجموعه نمایشی، طرح یک برنامه ترکیبی و طرح یک برنامه مستند برای همکاری با صدا و سیما تدوین شد که هم اکنون در حال تولید برنامه ترکیبی با شبکه دو سیما با نام بین خطوط هستیم ولی طرحی که با آقای شکیبی، اولین تهیه کننده برنامه شوک آماده کرده بودیم فعلاً به دلیل کمبود بودجه متوقف شده است.
افراسیابی تصریح کرد: علاوه بر ظرفیتی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری پیامرسانهای داخلی برای تولید و انتشار محتوا در فضای مجازی ایجاد کرده است و از این ظرفیت برای بازپخش مجموعه چای نت در فضای مجازی استفاده خواهد کرد، مذاکراتی با پلیس فتا و وزارت آموزش و پرورش داشتهایم که بخشهای پنج دقیقهای مجموعه چای نت با استفاده از ظرفیت این نهادها منتشر شده و در اختیار مخاطبان قرار گیرد که در این راستا از سامانه «شاد» آموزش و پرورش نیز بهره خواهیم برد.
نقش مؤسسات قرآنی در افزایش سواد رسانهای جدی است
معاون امور محتوایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، گفت: همانطور که دغدغه مشترکی در مورد فضای مجازی مطرح شده است، دغدغه مشترک دیگری نیز در مورد سواد اخلاقی و اخلاق کاربری وجود دارد که موضوع بسیار مهمی است. نقش مؤسسات قرآنی در این زمینه بسیار تأثیرگذار است و مخاطبانی که خود را قرآنی میدانند باید در این زمینه برای دیگران الگو باشند.
وی با بیان اینکه امروز نیاز داریم که سواد رسانهای، اخلاق کاربری، رفتار ما در فضای مجازی و تمامی امور مربوط به این مقوله، قرآنی باشد، اظهار کرد: رفتار و منشی که از ما در رابطه با اخبار و اطلاعات فضای مجازی سر میزند، زمانی تحت تأثیر رسانه قرار میگیرد که نسبت به واقعیات بیرونی شناختی نداشته باشیم.
افراسیابی در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه مدیران، مسئولان، نخبگان و گروههای مرجع ما نیاز مبرمی به سواد رسانهای دارند، تصریح کرد: علاوه بر مخاطبان عام که باید سواد رسانهای خود را در حد مطلوب بالا ببرند، یکی از بخشهای دیگری که به سواد رسانهای نیاز فراوان دارد، اصحاب رسانه هستند؛ چراکه اصحاب رسانه با برخورداری از این دانش میتوانند اخبار را با صحت و سقم کافی طوری به جامعه ارائه دهند که موجبات افزایش اعتماد و دانش دیگران را نیز فراهم کنند.