آموخته‌ها و اندوخته‌های رسانه‌ها از روزنامه‌نگاری بحران در دفاع ۱۲ روزه
1 دقیقه خوانده شده
چه هنگامی که صدای فعالیت پدافندهای هوایی خاطرها را پریشان و نگران می‌ساخت و چه زمانی که غرش موشک‌های وطنی سیاهی شب را می‌شکافت تا به قلب دشمن بزند، نگاه‌ها به سوی رسانه‌ها می‌چرخید تا روایتگری کنند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خبرنگاران و رسانه و به نقل از ایرنا؛ اگر جنگ دوربرد رژیم اسرائیل و آمریکا علیه ایران اسلامی در آسمان جریان داشت، اما سطح دیگر نبرد، نزدیک‌تر از آن‌چیزی بود که فکرش را بکنید؛ درست در دست مردم و روبروی دیدگانشان جنگ روایت‌ها در جریان بود و امنیت روانی جامعه آماج تولیدات رسانه‌ای قرار می‌گرفت.
اینکه رسانه‌ها و خبرنگاران ۱۲ روز پر تنش و بی‌فراغت را گذراندند یک روی قابل سپاس سکه است؛ اما اینجا مجبوریم از مسیر گذر کنیم و بر نتیجه متمرکز شویم؛ تلاش و موفقیت برای حفظ امنیت روانی جامعه و کسب اعتبار و مرجعیت رسانه‌ای.
آنچه از آمارها و گفتارها بر می‌آید عملکرد رسانه‌های داخلی ایران قابل دفاع و قدردانی است؛ هر چند به عقیده حسن دهقان، روزنامه نگار باسابقه و معاون امور فرهنگی و رسانه فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، آنچه از ۱۲ روز، خبرنگاری واکنش سریع و روزنامه نگاری جنگ آموختیم، فرصت‌هایی است که باید قدردانسته و استفاده شود.
او گفت: جنگ همیشه آسیب زننده است چنانکه امروز شماری از سران نظامی، دانشمندان و صنوف مختلف مردم ایران به شهادت رسیدند و زیرساخت‌هایی آسیب دید که جبران آن هزینه‌بر خواهد بود اما فرصت هایی نیز برای ما ایجاد کرد و آنچه در فضای پسابحران و پساجنگ اهمیت دارد، حفظ دستاوردها است.
آموخته‌های رسانه‌ها از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه
حسن دهقان به خبرنگار ایرنا گفت: اگرچه همه‌گیری کرونا و ناآرامی‌های دهه اخیر از نظر اجتماعی و سیاسی برای رسانه‌های فارس و کشور همانند یک مانور بود، اما جنگ تحمیلی ۱۲ روزه نشان داد که از نظر آموزش در روزنامه نگاری بحران با کاستی مواجهیم.
هرچند او این را هم یادآور شد که با وجود این کاستی‌ها، خبرنگاران و رسانه ها توانستند به خوبی خود را با شرایط وفق دهند و در مقابله با جنگ روانی و هم در زمینه امنیت روانی نقشی مفید و موثر ایفا کنند.
دهقان به عنوان شاهد این گفته خود به پوشش رسانه‌ای مناسب عملکرد موفق دولتمردان فارس در مدیریت بازار و تامین به موقع کالاهای اساسی، اشاره کرد؛ جایی که بخش بزرگی از جنگ روانی دشمن بر آن متمرکز بود و رسانه‌های فارس در ایجاد این امنیت روانی عملکرد خوبی داشتند.
معاون فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس بیان کرد: این جنگ تحمیلی اگر چه وجود کاستی‌ها در روزنامه‌نگاری بحران را نمایان کرد اما این را هم نشان داد که رسانه‌های ما آمادگی و عطش یادگیری در این زمینه را دارند و حالا که این عطش چندین برابر شده، زمان مناسبی است تا برای آموزش روزنامه نگاری بحران و به ویژه روزنامه نگاری جنگ اقدام شود، چرا که تهدیدات موجود، تقویت رسانه‌های فارس و کشور را از این نظر ناگزیر کرده است.
دهقان به کاستی‌های سخت‌افزاری نیز اشاره کرد و گفت: رسانه‌های ما در برخی بخش‌ها غافلگیر شدند و جنگ ۱۲ روزه تلنگر بزرگ به رسانه‌ها زد.
او ادامه داد: دریافتیم که از نظر زیرساختی و نرم افزاری باید کارهای بزرگی انجام شود؛ مثلا رسانه‌های ما از نظر زیرساختی باید روی دیتا سنترها و سرورهای امن داخلی قرار گیرند، مساله‌ای که به بسیاری از پایگاه‌های خبری ضربه زد.
معاون فرهنگ و ارشاد اسلامی از دیگر آموخته‌های این ایام را آگاهی از ضعف‌های نرم افزاری و ضرورت تشکیل اتاق وضعیت و فعالیت خبرنگاران و عکاسان واکنش سریع دانست.
هرچند دهقان این را هم اضافه کرد که فارس، با بهره‌گیری از پیشینه ارزشمند خود در زمینه رسانه، خیلی زود توانست با هماهنگی نهادهای امنیتی، اتاق وضعیت را تشکیل و شرایط را کنترل کند.
او گفت: اکنون می دانیم چگونه باید اتاق وضعیت اطلاع رسانی در جنگ و بحران شکل گیرد و اطلاع رسانی به چه شکل باید باشد اما اینها نیازمند تئوریزه کردن است.
اندوخته‌های رسانه‌ای از ۱۲ روز جنگ و پیروزی
به عقیده این روزنامه‌نگار باسابقه فارسی، این جنگ در کنار همه تهدیدهایی که داشت، فرصت‌های بسیاری را هم برای رسانه‌های فارس و کشور ایجاد کرده است؛ یکی همین که در بیشتر حوزه‌ها متوجه ضعف‌ها، ایرادها و باگ‌ها شده‌ایم.
اما به گفته دهقان، این همه اندوخته‌های این نبرد نبوده است؛ او گفت: بازگشت مقداری از مرجعیت رسانه‌ای به رسانه های داخلی دستاورد مهمی بود که باید حفظ شود.
معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس با استناد به آمارهای رسمی و غیر رسمی، بیان کرد: در این ایام حتی دنبال‌کنندگان کم ترافیک ترین پایگاه‌های خبری نیز در شبکه های اجتماعی افزایش پیدا کرد.
بر اساس آمار غیر رسمی، در این ایام ۲۵ تا ۳۰ درصد مرجعیت رسانه‌های معاند کاهش یافته است و ما نباید این فرصت را از دست بدهیم.
به گفته او، براساس آمار غیر رسمی، در این ایام ۲۵ تا ۳۰ درصد مرجعیت رسانه‌های معاند کاهش یافته است و ما نباید این فرصت را از دست بدهیم.
دهقان، نقطه ضعف رسانه‌ای کشور را در میانه این جنگ، عملکرد آفندی رسانه‌ها دانست و گفت: با توجه به شُکی که به رسانه‌های ما وارد شد، در حوزه آفندی خیلی نتوانستند ورود کنند و بیشتر در دفاع و مقابله با جنگ روانی دشمن اقدام کردند.
او توضیح داد: بسیاری از تولیداتی که رسانه‌های معاند منتشر می‌کردند، دروغ‌پردازی، اغراق، تکرار و گاهی ضربه بود که لازم است برای مقابله، علاوه بر آموزش رسانه‌ها، مدیران و مسئولان نیز در مواجه با نحوه انتشار اخبار با اقتضائات روزنامه‌نگاری بحران و خبرنگاری واکنش سریع آشنایی پیدا کنند.
دهقان اضافه کرد: علاوه بر مقابله با جنگ روانی، باید بتوانیم با استفاده از شگردهایی، در جنگ روانی شرکت کنیم و وارد یک حرکت کنشگرانه در مقابل دشمن شویم.
دهقان برای حفظ مرجعیت به دست آمده راهکارهایی هم ارائه کرد؛ اینکه همه طیف‌های فکری به رسانه‌ها راه‌یابند.
او اظهارکرد: فارغ از اینکه هر رسانه چه گرایش سیاسی دارد، باید بر مبنای ایجاد همبستگی ملی، همه گرایش ها و نحله‌های فکری جامعه را در رسانه خود ببیند؛ نکته‌ای که در ۱۲ روز جنگ متوجه اهمیت آن شدیم.
معاون فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس ادامه داد: چنانکه دیدیم در این ایام، دیدگاه چهره‌هایی که سال‌ها از رسانه دور مانده بودند به عنوان کارشناسان جامعه شناسی، امور سیاسی و مسائل بین الملل مورد استفاده قرار گرفت و بازخورد مثبتی هم در افکار عمومی داشت.
او با تاکید بر اینکه حضور افرادی با فکر و سیلقه متفاوت سبب حفظ همبستگی ملی می‌شود، گفت امیدوار است که صدا و سیما نیز این رویه را با جدیت بیشتر ادامه دهد.
رسانه‌ها در برابر مولفه‌های جنگ روانی
از نظر این روزنامه‌نگار باسابقه که حالا در کسوت معاون رسانه‌ای فرهنگ و ارشاد فارس نقش‌آفرینی می‌کند، مهمترین مولفه های جنگ روانی دشمن در روزهای جنگ و بعد از آن، ایجاد ترس، ناامیدی، اختلاف افکنی و مهمتر از آن، ایجاد احساس شکست در مردم پس از جنگ است.
او پیشنهاد کرد: ما باید مدام این را به مردم یادآوری کنیم که در کنار همه تهدیدات و اتفاقات تلخی که جنگ برای ما رقم زد، اما ما بازنده این جنگ نبودیم؛ ایران هم در عرصه میدان و نه در عرصه دیپلماسی پیروز این میدان بود.
دهقان گفت: امیدواریم مردم ایران دور از جنگ و در آرامش باشند اما باید دانست که مقاومت، مقابله و مواجهه در جنگ تنها به موشک‌ها بر نمی گردد؛ در حین جنگ و پس از آن نگرانی از جنگ موشک‌ها بسیار کمتر از نگرانی از جنگ هشتک‌ها است.
به گفته او، اکنون که غرش موشک ها را نمی شنویم و پدافندها ضمن آمادگی، مجبور به فعالیت نیستند، جنگ هشتک‌ها بیشتر از روزهای جنگ فعال است و افکار جامعه را مخدوش می کند.
او با بیان اینکه در فضای پساجنگ، حفظ دستاوردها مهمتر از همه است، تاکید کرد: اگر بر آسیب ها و تهدیدها تمرکز کنیم و به دنبال حفظ فرصت‌ها نباشیم، دوباره این آسیب‌ها برای ما رشد فزاینده و تصاعدی خواهد داشت.
دهقان گفت: به نظر من امروز دستاورد این جنگ برای ایران، تقویت همبستگی ملی است و ما امروز باید این همبستگی را حفظ کنیم.
استاندار فارس در یکی از سخنرانی‌های خود گفته که فردی که در هنگام جنگ در بازار خلل ایجاد کند، مانند یک سرباز اسرائیلی عمل کرده است. دهقان این گفته را بسط داد و گفت: هر کسی که در آتش نفاق و اختلاف افکنی به عنوان پارامترهای اصلی جنگ روانی دشمن بدمد، مانند اف ۳۵ و موشک‌های اسرائیلی اقدام کرده است.
از نظر او رسانه‌ها در این زمینه نقش مهمی دارند؛ ما نباید تسویه حساب های سیاسی را در این دوران پسا جنگ، و پسا بحران روی کاغذ بیاوریم؛ کسانی که این کار می کنند باید آماج نقد رسانه‌ای قرار گیرند چرا که ممکن است برخی از روی عمد در پروژه نفوذ دشمن مشارکت کرده باشند.
اقدامات پساجنگ
معاون فرهنگی و رسانه‌ای فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس علاوه بر بیان آموخته‌ها و فرصت‌ها، از اقدامات انجام شده هم گفت؛ جایی که «کلید تقویت روزنامه نگاری بحران و جنگ در فارس زده شده است».
دهقان گفت: ۲ روز پس از آتش بس، نشست فوق العاده شورای اطلاع رسانی فارس برگزار شد و سپس جلسه‌ای با مدیران رسانه‌های برخط با حضور متخصصان جنگ سایبری برگزار شد؛ طرح موضوع شده و در آینده نزدیک کارگاه‌هایی با موضوع روزنامه نگاری بحران و جنگ برای عموم خبرنگاران و فعالان رسانه استان برگزار می شود تا بتوانیم در مسیر مدیریت افکار عمومی رسانه ها نقش پررنگی داشته باشیم.
About Author
